Tekeller, kokarca istilası ve rant düzeni: Fındık, üreticinin elinde patladı

ONUR DURMUŞ

Dünya fındık üretiminin büyük bir bölümünün yapıldığı, 300 bine yakın ailenin geçim sağladığı Karadeniz’de fındık üretimi büyük tehlike altında. Büyük tekellerin karşısında yalnız ve çaresiz bırakılan üreticiler, girdi maliyetlerinin artmasıyla birlikte çiftçilik yapmaktan vazgeçmenin eşiğine geldi. Bu sorunların yanı sıra sahil kesimlerinde görülen kahverengi kokarca böceğinin mahsullere verdiği zarar nedeniyle özellikle Ordu’da üreticiler fındıklarını ya satamıyor ya da 40 liraya kadar gerileyen fiyatlardan satmak zorunda kalıyor. Yaklaşık 5 yıldır kokarcayla bireysel mücadele veren üreticiler Tarım Bakanlığı, tarım il müdürlükleri ve ziraat odalarının duruma sessiz kaldığını ve bölgenin acil olarak afet bölgesi ilan edilmesi gerektiğini belirtiyor.

ODALAR SEYİRCİ KALDI

Fındık başta olmak üzere 300’e yakın ürünü tehdit eden, ayrıca ev ve okulları da saran kokarca zararlısına karşı bölgedeki ziraat odaları da sınıfta kaldı. Periyodik aralıklarla ilaçlama çağrısı yapan ziraat odaları üreticilere sadece “Gördüğünüz yerde yok edin” demekle yetindi. Öte yandan ziraat odalarında satılan ve kokarcayı yok ettiği söylenen kimyasal ilaçlardan alan birçok üretici de bu ilaçların bir fayda sağlanmadığından şikâyet etti. Ziraat odaları ise satılan ilaçlardan büyük gelir elde etti. Olgunlaşmış bir fındığın ortalama 50 randıman gelmesi gerekirken kokarcanın verdiği zarar sebebiyle 25 ile 40 randıman arasında gelen fındığa tüccar 50 lira verirken, TMO ve Fiskobirlik ise üreticilere bu fındıkları alamayacağını söyledi.

ÜRETİCİYİ MAĞDUR ETTİ

Fındığın üretim ve satışında üreticinin haklarını korumak amacıyla faaliyet gösteren Fiskobirlik ise bu süreçte çiftçileri mağdur etti. Geçtiğimiz hafta 30 randıman ve üstü fındık alacağını açıklayan Fiskobirlik, binlerce üreticiye ortalama 20 gün sonra fındık alım sözüyle gün verdi. üreticiler Fiskobirlik’in depolarına fındıklarını götürdüklerinde ise büyük hayal kırıklığı yaşadı. Fiskobirlik yetkilileri üreticilere, ‘Randımanı 40’a çıkardık. Onun altındaki fındıkları alamıyoruz. 40 randımanın altında çıkarsa fındığınızı geri götürmelisiniz” dediler. 20 gün boş yere bekleyen fındık üreticileri bir de ceplerinden nakliye ücreti vermek zorunda kaldı. Fiskobirlik randevuyla çağırdığı üreticilerin fındıklarını almadı. BirGün, Fatsa’daki Fiskobirlik deposunda fındık satım alanlarını takip etti. Fındık alımlarında 39 randıman fındığı olan bir üreticinin mahsulü geri gönderilirken 38 randıman fındığı olan başka bir kişinin fındığı kabul gördü. Bu da Fiskobirlik’te ‘kişiye özel uygulama mı yapılıyor?’ sorusunu akla getirdi.

Fındık alımıyla ilgili Fatsa Fiskobirlik mağazası yetkililerine yönelttiğimiz soruya, "Fındık alımı yaparken kurumu maddi zarara düşürecek bir alım yapamayacağız. Artık fındık alımı için gün vermiyoruz. 30 randıman olarak alacağımız fındığı zarar etmemek için 40 randımana çıkarmıştık. Bundan sonra ise 45 randımandan aşağı fındık almayı düşünmüyoruz. Fiskobirlik’te ortaklığımız olan kişilerin fındıklarını elbette düşük randıman olsa da alırız” cevabı verildi. Tüm Üretici Köylüler Sendikası (Tüm Köy Sen) Ordu Şube Başkanı Zekayi Sağra ise Tarım ve Orman Bakanlığı'nı göreve çağırdı. Fındıkta yıllarca gelen tekelleşmeye dikkat çeken Sağra, “Fiskobirlik amacı dışında çalışan bir kurum oldu. Fiskobirlik’in ismini de değiştirmek lazım. Anonim şirket gibi çalışan çeşitli fındık mamulleri üreten bir kurum haline döndü. Fındık üreticisinin geriye dönük birikimlerini ve yerlerini yandaşlara sattılar ve ‘Borç ödedik’ dediler. Ferrero bu ülkedeki üreticilere nasıl zarar verdiyse hükümetin tarım politikalarına ses çıkarmayan Fiskobirlik de çiftçiye o kadar zarar vermiştir. Fiskobirlik’in bu zamana kadar fındıkta yıllarca süregelen tekelleşmelere karşı bir tane sözü yok” dedi. Fiskobirlik’in randıman sınırlarını değiştirmesini değerlendiren Sağra şöyle konuştu: “Buranın adını değiştirip ‘Lütfi Bayraktar’ şirketi koysunlar. Kokarca ile ilgili Fiskobirlik’in en ufak bir demeci yok. Bir ülkenin tarım politikası yangın yerine dönmüş. Bunların tarım derdi yok. Amaçları birkaç şirkete ithalat yaptırıp pay almak. Fındıkta görülmemiş bir vurgun var. Hükümet de üreticiden değil şirketlerden yana tercihlerini yaptılar. Kokarca istilası bir afet durumudur. Bu konuyla ilgili tarım il müdürlükleri, ziraat odaları ve Tarım Bakanlığı 1 kuruş bütçe ayırmıyorlar.”

‘ERDOĞAN’I DİNLEMİYOR’

BirGün’e konuşan ve fındık üreticilerinin devletin belirlediği fiyatın çok altında fındık satmaya zorlandığını belirten CHP Ordu Milletvekili Mustafa Adıgüzel ise, “AKP’li Bayraktar yüzünden Fiskobirlik tıpkı sarı sendikalar gibi sarı birliğe dönmüştür. Bu isim ayrılmadan Fiskobirlik’in üreticiye destek olması mümkün değildir. Devletin verdiği taban fiyatının altında bile uygulama yapılmaktadır. Fiskobirlik’in başında olduğu AKP’li vekil Erdoğan’ın açıkladığı fiyatın bile altında uygulama yapıyor” ifadelerine yer verdi.

 Yaşananlara tepki gösteren Fatsalı fındık üreticisi Mehmet Şenol ise, "Fındık için 200 bin lira masraf yaptım. Sattığım fındıktan alacağım en yüksek para ise 120 bin. Ortalama 80 bin zararım var. Bir de ailece verdiğimiz emek de boşuna gitti. Devletin kolaylık sağlayıp kredi sağlaması gerekli. Hiç yoktan işçi paralarımızı öderken bize destek vermesi lazım” diye konuştu. Bir başka fındık üreticisi Namık Aydın ise, “Fiskobirlik’e güveniyorduk. Bizim fındığımızı 30 randımandan alacaklarını söylediler ve biz de gün aldık. Fındığı şimdi 45 randımandan alacaklarını söylüyorlar. Ben 2 ton fındık yapıyorum ve 200 bin masrafım oldu. Kokarca bu sene ürünlerimizi mahvetti. Ben 5 kez kokarca ilacıyla bahçeyi ilaçladım ama bir faydasını göremedim. Benim fındığımı 60 TL’den alıyorlar. Bu durumda 80 bin TL zarardayım. Kokarca şu anda evlere sardı. Böyle giderse seneye üretim yapmayı düşünmüyorum” ifadelerini kullandı. 

BAYRAKTAR: YANLIŞ YAPILDIYSA ONU BİLMİYORUM

Fiskobirlik’in karar değiştirerek 40 randımana çıkarmasını sorduğumuz Fiskobirlik Yönetim Kurulu Başkanı ve AKP Sakarya Milletvekili Lütfi Bayraktar konuya ilişkin, “Bizim 30 randıman olarak fındık alımı duyurusu yaptığımız süre zarfında eğer sıra almış üreticimiz var ise bu kişilerin fındığını 30 randımandan alıyoruz. Bu uygulama yeni randevu alacak kişiler için geçerli” dedi. “Fatsa’da Fiskobirlik depolarında eskiden sıra alanların fındıklarını 40 randımanın altında alınmadığını görüntüledik” dememiz üzerine Bayraktar, “Dediğim gibi biz sıra verdiklerimizi 30 randıman üzerinde alıyoruz. Eğer uygulamada yanlışlık yapıldıysa onu bilemiyorum. Ben Fatsa Fiskobirlik ile görüşüp yanlış yapılıp yapılmadığını öğreneceğim” diye konuştu.